Dziś zajmiemy się tematem doboru raków wspinaczkowych. To dość skomplikowane zagadnienie, bo w pierwszym lepszym sklepie wspinaczkowym zauważycie, że wybór jest ogromny i wcale nie łatwy.
Zacznijmy od tego, że do produkcji raków używa się zarówno stali, jak i aluminium. Do wspinania używamy tylko i wyłącznie raków zrobionych ze stali, ponieważ aluminium jest materiałem miękkim – tym samym raki aluminiowe na twardym podłożu narażone są na uszkodzenia i bardzo szybkie zużycie.
Chcesz dowiedzieć się więcej o wspinaczce lodowej? Zapraszam na kurs!
Na rynku pojawiły się modele, które przód mają zrobiony ze stali, a tył z aluminium – jest to lekkie i wygodne rozwiązanie, ale musimy pamiętać, że aluminiowa pięta będzie bardzo podatna na szybkie zużycie na twardym podłożu. Tego typu raki polecam do chodzenia po lodowcu i okazjonalnego wspinania, np. w śnieżnych kuluarach – czyli w sytuacjach, gdzie kontakt pięty z podłożem kamienistym jest sporadyczny.
Ze względu na budowę i system mocowania raków, możemy je podzielić na trzy kategorie:
- raki paskowe/koszykowe – dają największe możliwości dopasowania do różnego typu obuwia, ale względu na niewielką sztywność i bardzo elastyczny system mocowania, nadają się raczej do turystyki i bardzo łatwego wspinania w terenie o niewielkim nastromieniu
- raki półautomatyczne – często spotykany kompromis pomiędzy “miękkim” rakiem paskowym/koszykowym a “twardym” rakiem automatycznym. Wymagają specjalnego rantu z tyłu buta, z kolei z przodu mamy mocowanie znane z raków koszykowych. Buty z mocowaniem pod raki półautomatyczne to również kompromis (w zakresie sztywności) pomiędzy butem trekkingowym a technicznym butem wspinaczkowym. Zastosowanie zestawu butów z rakami półautomatycznymi jest znacznie szersze, niż butów z rakami paskowymi/koszykowymi. Nie jest to jednak zestaw polecany na trudne wspinanie w terenie lodowym i mikstowym. Gdzie się sprawdzą najlepiej? W trakcie chodzenia po lodowcu i wspinania w nietrudnym terenie mikstowym i lodowym – np. alpejskie kuluary, łatwe lodospady lub drogi mikstowe, gdzie nie jest wymagana duża precyzja na małych stopniach.
- raki automatyczne – raki przeznaczone do technicznego wspinania w skale, lodzie i terenie mieszanym. Wymagają butów z bardzo sztywną podeszwą i rantem z przodu oraz tyłu. Jeśli stoisz przed wyborem raków i zakładasz, że Twoja przygoda ze wspinaniem zimowym to coś poważniejszego, sugeruję zignorować dwie pierwsze grupy i skupić się na wyborze raków automatycznych.
Jak dobrze dobrać raki automatyczne?
Na rynku możemy spotkać sporo konstrukcji, które będą się od siebie różnić szczegółami, ale jak wiadomo – diabeł tkwi w szczegółach. O ile pięta w praktycznie każdych rakach automatycznych wygląda tak samo, to różnice w budowie będą dotyczyć wyglądu elementu łączącego przód i tył, a także przodu raków i zębów. W tym miejscu omówimy najważniejsze różnice.
Element łączący przód i tył buta (tzw. łącznik) może zapewniać pewną elastyczność, jego brak zaś sprawi, że rak będzie się zachowywał jak zupełnie sztywna platforma. Rozróżniamy zatem raki przegubowe oraz tzw. raki skrzynkowe.
- Raki przegubowe są najczęściej spotykanym i uniwersalnym rozwiązaniem – łącznik zapewnia pewien stopień elastyczności, więc jesteśmy je w stanie dopasować do każdego buta z podeszwą pod raki automatyczne. To zdecydowanie bardziej polecane rozwiązanie.
- W ofercie różnych producentów bez problemu znajdziemy tzw. raki skrzynkowe, które łącznika nie posiadają, a stanowią sztywną platformę pod butem. Możemy je zastosować z w zestawie z bardzo sztywnymi butami z podeszwą do raków automatycznych. Jakie są zalety takiego rozwiązania? Trochę większa precyzja, ale za cenę większej wagi. Kiedyś cieszyły się sporą popularnością, obecnie odchodzi się od tego rozwiązania.
Ze względu na kształt przednich zębów możemy wyróżnić:
- raki z zębami poziomymi – przeznaczone do chodzenia i łatwego wspinania w miękkim podłożu, np. śniegu lub bardzo miękkim lodzie. Warto zwrócić uwagę, że w rakach z poziomymi zębami są one niewymienne!
- raki z zębami pionowymi – przeznaczone do wspinania w twardym podłożu – skale, mikście i lodzie. Raki z pionowymi, wymiennymi zębami przednimi i możliwością ustawienia “monopoint” to zdecydowanie najlepszy wybór dla wspinacza zimowego.
FAQ, czyli najczęściej pojawiające się pytania dotyczące raków
- Lepszym rozwiązaniem są dwa, czy jeden ząb z przodu?
Do typowego wspinania w skale, mikście i lodzie zdecydowanie sugeruję ustawienie jednego zęba z przodu (tzw. monopoint). Zapewnia znacznie większy zakres pracy na stopniu i precyzji działania.
- Z antibottem (plastikowy lub gumowy element, który powoduje, że śnieg nie klei się do buta z założonym rakiem) czy bez (np. w rakach Grivel G20 plus)?
Zbieranie się śniegu pod butem potrafi być bardzo niebezpieczne, więc jeśli w trakcie twojego dnia wspinaczkowego będzie sporo chodzenia w rakach w eksponowanym terenie, proponuję użycie antibotta. Jeśli zakładasz podejście w butach bez raków i but ma służyć tylko do wspinania, np. w lodzie lub czystej skale, z antibotta ze względu na wagę możesz zrezygnować.
- Ostrzyć czy nie ostrzyć?
Ostrzyć bez dwóch zdań. Warto zapamiętać powiedzenie, że tępy sprzęt jest dla tępych ludzi.
- Czy waga raków ma znaczenie?
Oczywiście, w szczególności na trudnych drogach. Im lżejszy i bardziej precyzyjny rak, tym większą odczujesz różnicę (na plus), wspinając się w trudnym terenie.
- Raki dziesięcio- czy dwunastozębne?
Osoby lekkie oraz o niewielkim rozmiarze stopy mogą z powodzeniem zastosować raki posiadające dziesięć zębów, chociaż typowo stosuje się raki o dwunastu zębach.
Przeczytaj również poradniki:
- jak dobrać buty do klasycznej wspinaczki
- jak dobrać buty do wspinaczki zimowej?
- jaki kask wspinaczkowy wybrać
- jak się ubrać na wspinanie zimowe
- jak wybrać czekan techniczny
Osobiste sugestie i porady w kwestii zastosowania raków w górach
Poniżej postaram się zasugerować najlepsze rozwiązania w zależności od rodzaju aktywności.
Jakie raki wybrać w Tatry zimą?
Najlepiej sprawdzą się stalowe raki z poziomymi zębami z przodu. System mocowania należy dopasować do posiadanego obuwia, ale najwygodniejsze będą buty trekkingowe i raki paskowe/koszykowe. Mówimy oczywiście o turystyce zimowej.
Jakie raki wybrać na drogi mikstowe i lodowe w górach?
Polecam dwunastozębne raki automatyczne z antibottem, w stylu Grivel G14. Na bardziej skalne drogi, trudne miksty i lody polecam konstrukcje w stylu Grivel G20 Plus i dołożenie antibotta z wytrzymałej taśmy.
Jakie wybrać raki na lodospady w dolinach, drytooling, drogi z łatwym i bezpiecznym podejściem i zejściem?
Najlepiej sprawdzą się konstrukcje w stylu Grivel G20 Plus.